Nửa đêm, con rể gọi điện bảo bố vợ mang con gái về dạy lại, 15 phút sau ông có mặt và mang theo một thứ khiến con rể l ặ ng

Ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn ở nước ta ngày càng nghiêm trọng. Tại Hà Nội, cả năm chỉ 1 ngày chất lượng không khí đạt mức trung bình, không có ngày nào được xếp hạng tốt.

Những ‘thủ phạm’ gây ô nhiễm không khí 

Tại tọa đàm “Chung tay bảo vệ bầu trời xanh, thách thức và giải pháp”ngày 10/9, bà Lê Thái Hà – Giám đốc Điều hành Quỹ Vì tương lai xanh, dẫn báo cáo quốc tế cho thấy, Việt Nam hiện đứng thứ 22-23 trong số các quốc gia ô nhiễm không khí nặng nề nhất toàn cầu và là quốc gia có chất lượng không khí kém thứ hai trong khu vực ASEAN.

Năm 2023, nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình tại nước ta cao gần 6 lần mức khuyến nghị của WHO.

“Đáng lo ngại, tại Hà Nội trong cả năm chỉ có một ngày đạt mức chất lượng không khí trung bình, và không có ngày nào ở mức tốt”, bà Hà cho biết. Những con số ấy không chỉ dừng lại ở thống kê, mà tác động hiện hữu lên sức khỏe người dân. Ước tính, ô nhiễm không khí gây ra khoảng 60.000 ca tử vong sớm mỗi năm ở Việt Nam.

TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cũng đưa ra cảnh báo về tình trạng ô nhiễm không khí (PM2.5) tại nội đô Hà Nội, TPHCM ở mức cao đáng lo ngại và có xu thế ngày càng tăng trong vài năm qua.

Theo ông Tùng, nguyên nhân là do các phương tiện giao thông dùng nhiên liệu hóa thạch; hoạt động xây dựng và thi công hạ tầng; các cơ sở sản xuất ngoài nội đô sử dụng than, dầu nhưng thiếu hệ thống xử lý khí thải cùng việc đốt rác, đốt rơm rạ và các phụ phẩm nông nghiệp. 

Các phương tiện giao thông chạy bằng nhiên liệu hóa thạch là một trong những “thủ phạm” gây ô nhiễm không khí. Ảnh: Đình Hiếu
“Chúng ta vừa là nạn nhân, đồng thời cũng là thủ phạm gây ô nhiễm không khí”, ông Tùng nói và dẫn chứng, ở Hà Nội có gần 7 triệu nguồn phát thải (ống khói xe máy) di động, gây phát thải lớn.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ – Phó viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường, dẫn báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2022 dự báo phát thải khí nhà kính do giao thông vận tải sẽ tăng 6-7% mỗi năm vào năm 2030, đạt gần 90 triệu tấn CO2, tương đương khoảng 80% lượng phát thải của ngành điện năm 2018 ở Việt Nam.

Ông nhấn mạnh, vận tải đường bộ sẽ tiếp tục chiếm tỷ trọng cao nhất, với 80,2% lượng phát thải của toàn ngành, trong đó xe tải và xe máy lần lượt chiếm tỷ trọng cao hơn hẳn trong vận tải hàng hóa và vận tải hành khách.

Ngành giao thông vận tải sẽ vẫn phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu nhập khẩu, với mức tăng gấp ba lần so với năm 2014, đạt 11,7 triệu tấn xăng và 14,8 triệu tấn dầu diesel vào năm 2030.

“Vấn đề tắc đường và ô nhiễm không khí sẽ trở nên gay gắt hơn ở hầu hết các thành phố của Việt Nam”, ông lưu ý.

Cần nguồn lực khổng lồ để giảm phát thải

Trước thực trạng phát thải trên, trong kế hoạch huy động nguồn lực, Việt Nam cần 21,74 tỷ USD để thực hiện cam kết NDC giảm phát thải vô điều kiện và cần 86,83 tỷ USD để thực hiện các giải pháp có điều kiện.

“Nếu không có các biện pháp quản lý mạnh mẽ, ước tính đến năm 2030, gần 85% dân số miền Bắc sẽ phải sống trong môi trường không khí không đạt chuẩn”, ông Thọ cảnh báo.

Để có bầu không khí sạch, ông Hoàng Dương Tùng nhấn mạnh phải chuyển đổi số để chuyển đổi xanh, bảo vệ quyền được hít thở không khí trong lành. Song, không thể có “cây đũa thần”, không thể chỉ có một giải pháp đơn lẻ mà cần có tổng hợp các giải pháp.

Bên cạnh kế hoạch hành động quốc gia, chiến lược chuyển đổi xanh không vì phát triển kinh tế mà hy sinh môi trường, ông Tùng cho rằng cần nghiên cứu bài học kinh nghiệm của các nước trong triển khai điện hóa phương tiện giao thông, vùng phát thải thấp, giao thông công cộng, chuyển đổi nhiên liệu, công nghệ xử lý, tín chỉ carbon… 

Điện hóa giao thông là giải pháp để giảm thiểu ô nhiễm ở các đô thị lớn. Ảnh: VinBus
Ngoài những vấn đề trên, bà Nguyễn Thị Thiên Phương, Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, cơ quan này đang phối hợp với UBND TP Hà Nội và các tỉnh lân cận để lắp đặt bổ sung tối thiểu 50 hệ thống quan trắc không khí bằng thiết bị cảm biến, dự kiến có thể lắp đặt lên tới 125 thiết bị.

Việc lắp đặt và vận hành các thiết bị này sẽ giúp tăng mật độ các điểm đo, cung cấp dữ liệu chi tiết hơn để xác định các “điểm nóng” ô nhiễm.

Thời gian tới, Cục Viễn thám Quốc gia sẽ chủ trì cùng với Cục Môi trường triển khai sử dụng các thiết bị phù hợp như thiết bị bay không người lái (drone) nhằm theo dõi, phát hiện tình trạng đốt rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp và bụi phát sinh từ các công trường xây dựng lớn.

Bên cạnh đó, sẽ tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm đối với các hành vi gây ô nhiễm không khí, từ phương tiện vận tải hàng hóa, đến xả thải công nghiệp, hay các hoạt động đốt chất thải, phụ phẩm nông nghiệp trái quy định.

Theo lãnh đạo Cục Môi trường, kinh nghiệm từ các nước, đặc biệt là Bắc Kinh (Trung Quốc), cho thấy, vấn đề ô nhiễm không thể giải quyết đơn lẻ bởi một ngành hay một địa phương, mà cần quyết tâm chính trị và sự chung tay của toàn xã hội. Đây cũng không phải bài toán có thể xử lý trong 5 năm, mà cần tới 10-20 năm để thay đổi tận gốc của vấn đề, từ nguồn phát thải.

“Chúng ta thực sự cần một nguồn lực đủ mạnh để dịch chuyển từ tăng trưởng nóng sang tăng trưởng xanh, bền vững. Với sự đầu tư bắt nguồn từ hạ tầng, công nghệ, kỹ thuật, đến các công cụ nhằm thay đổi nhận thức cộng đồng”, bà Phương nói.